یکی از اولین مسائلی که معمولا پزشکان در معاینه نوزاد مورد بررسی قرار می دهند، واکنش های اوست.
فرزندتان تقریبا از همان آغاز و زمانی که در رحمتان رشد می کند، به محیط زندگیش واکنش نشان می دهد و برای زندگی در خارج رحم آماده می شود. مغز جنین تکامل پیدا می کند تا بتواند به تدریج کارهایش را با خودآگاهی و اعتماد به نفس انجام دهد. در واقع واکنش های اولیه ای که جنین در رحم مادر از خود نشان می دهد او را برای فراگیری مسائلی که در ادامه زندگی مورد نیازش خواهد بود، کمک می کند. برخی از این واکنش ها در زمانی که جنین در رحم است رخ می دهد، ولی برخی از آنها بعد از زایمان شروع به فعالیت می کنند. واکنش های نوزاد مهم تر از آن چیزی است که درباره آن فکر می کنید، بنابراین هنگام بررسی پزشک به این واکنش ها توجه کنید و از متخصص بخواهید تا علت و معنی هر کدام از آنها را برایتان شرح دهد.

واکنش های اولیه چیست؟
- الگوهای حرکتی هستند که برای پیشرفت و ادامه حیات جنین (در رحم) گسترش می یابند.
- واکنش ها بوسیله ساقه مغز کنترل می شوند (قسمتی از مغز که ادامه حیات را کنترل می کند). از این واکنش ها به روند زایمان کمک می کنند و برای رشد اولیه فرزندتان ضروری هستند.
- واکنش های اولیه به ترتیب ظاهر می شوند.
- واکنش ها نقشی حیاتی برای ادامه حیات در دوره های سخت دارند.
- همانطوری که سیستم اعصاب بالغ می شود، واکنش ها به کار خود ادامه می دهند. بنابراین هر واکنشی باید محدود (مهار) شود یا بوسیله قسمتی از مغز تحت کنترل قرار گیرد.
- بعد از آن واکنش بعدی برای اجرای وظیفه ویژه خود ظاهر می شود.
- عمل تعویض واکنش ها تا زمانی که همه واکنش ها محدود (مهار) شوند و با واکنش های وضعیتی (که برای تمامی عمر باقی می ماند) تعویض شوند، ادامه دارد.
- هر واکنش اولیه ای، مسئول برقراری ارتباط بین بخش حرکتی مغز و بدن است. این واکنش ها به ترتیب خاصی از ساده ترین تا پیچیده ترین ارتباط ها گسترش می یابند. مثل گسترش و کنترل حرکات پوست، بینی و دهان که قبل از گوش ها و چشم ها صورت می گیرد.
این واکنش ها در سراسر بدن از بالا به پائین حرکت می کنند. یعنی از گردن به بدن و از بازوها به پاها حرکت می کنند. بر همین اساس ثبات شانه ها و ماهیچه های بنیادی بدن قبل از ثبات انگشتان دست و پا و حرکات چشم رشد خواهند کرد.
البته قبل از این که حواس پنجگانه، مغز و ماهیچه ها به اندازه کافی رشد کنند، لازم است که این حرکت های واکنش اولیه طی هفته ها و ماه ها چندین بار تکرار شوند تا تمامی سیم کشی ها و راه های ارتباطی با مغز تکمیل شده و سپس مشغول به کار شوند.
واکنش های اولیه فقط زمانی می توانند به استراحت بپردازند (مهار شود) که بخش های حرکتی بطور صحیح و کامل رشد کنند و به یکدیگر متصل شوند و در این زمان است که نوزاد کنترل حرکت های خود را بر عهده می گیرد.
بتدریج واکنش های وضعیتی پیشرفته تر جایگزین واکنش های اولیه می شوند تا ارتباط کاملی بین مغز و اندام ها برقرار شود.

واکنش های اولیه ای نوزادان:
1- واکنش مورو
moro
در هفته ۹ تا ۱۲ جنینی ظاهر می شود و هنگام زایمان نیز همراه نوزاد است. و در ۲ تا ۴ ماهگی زندگی فرزندتان محدود (مهار) می شود. این واکنش بخشی از واکنش های گرفتن (چنگ زدن) را شکل می دهد و شامل باز شدن بازوها و دست ها، بدون حرکت ماندن و به تدریج آرام شدن و جمع شدن روی سینه مثل بغل کردن خود است. این واکنش، سیستم های خاصی از مغز را راه اندازی می کند که برای توازن، یکپارچگی سیستم حسی، ترس و ... بکار می رود.
2- واکنش بنیانی و مکیدن
rooting and sucking
در هفته ۲۴ تا ۲۸ جنینی ظاهر می شود و هنگام زایمان نیز همراه نوزاد است. و در ۳ تا ۴ ماهگی زندگی فرزندتان محدود (مهار) می شود. واکنش روتینگ (بنیانی) یک واکنش اولیه است که در تلاش برای بقاء و یافتن منبع غذایی به نوزاد کمک می کند. این واکنش بوسیله فشار وارده روی سر جنین هنگام خروج از مجرای زایمان فعال می شود. زمانی که پستان مادر به آرامی گونه های نوزاد را لمس می کند این واکنش تحریک شده و باعث می شود نوزاد سر خود را برای یافتن نوک پستان یعنی منبع غذایی برگرداند. او سر خود را با دهانی باز و زبانی آماده برای گرفتن نوک پستان به س مت محرک بر می گرداند.
واکنش روتینگ نوزاد باعث می شود، زبان به سمت جلو و عقب در دهان حرکت کرده و ماهیچه های درگیر در خوردن و برقراری ارتباط را تحریک می کند. ممکن است دست ها هم زمان با مکیدن شیر به حالت چنگ زدن (مشت بسته) در آید. این حرکات باعث افزایش توانایی نوزاد برای برقراری رابطه زنجیره ای بین دست ها و دهان در آمادگی برای صحبت کردن و مهارت های نوشتاری می شود.
3- واکنش پلانتر
planter
در هفته ۱۱ بارداری ظاهر می شود و در ۲ تا ۳ ماهگی زندگی کودک محدود (مهار) می شود. در واقع واکنش پلانتر خم کردن غیر ارادی پا و پنجه پا در پاسخ به لمسی سریع است. یعنی هنگامی که نوزاد در حال استراحت یا خواب است اگر قسمتی از بدن او (مثل شکمش) را سریعا لمس کنید ناخوآگاه نوزاد پاهای خود را جمع می کند و محرک واکنش نشان می دهد، این واکنش غیر ارادی، حس موقعیت اعضای بدنی و توازن ماهیچه را ایجاد می کند. خمیده و باز شدن پا و پنجه نشانه آماده شدن برای تحمل وزن و توازن است.
4- واکنش آسیمتریکال تونیک نک
ATNR) asymmetrical tonic neck)
در هفته ۱۸ بارداری در رحم ظاهر می شود، هنگام تولد کاملا رشد کرده و در شش ماهگی زندگی کودک محدود (مهار) می شود.
این واکنشی بسیار مهم است و باعث می شود هنگام زایمان جنین خود از رحم جدا کرده و به سمت پائین حرکت کند، این حرکت باعث پیشرفت روند زایمان می شود.
یک مثال برای درک بهتر؛ اگر سر نوزادتان را به یک سمت بر گردانید، او بطور غریزی دست و پای موافق جهت سر را باز کرده و دست و پا بطور خودکار به آن سمت کشیده می شود و پای دیگر در عملی واکنشی خم می شود. به این ترتیب عمل لگد زدن، توازن ماهیچه، دید و توازن کلی بدنی تحریک می شود. این واکنش اولین گام نوزاد در مسیر خواندن است.
5- واکنش اسپاینال گالانت
spinal gallant
در هفته ۲۰ بارداری در رحم مادر ظاهر می شود و هنگام زایمان نیز همراه نوزاد است. در ۳ تا ۹ ماهگی زندگی کودک محدود (مهار) می شود.
اگر کودک روی شکمش قرار گیرد و ناحیه ای در اطراف ستون فقرات تحریک شود، نوزاد باید باسن خود را در زاویه ۴۵ درجه به سمت محرک حرکت دهد. این واکنش باید در هر دو سمت بدن به طور یکسان با قدرت عمل کند. این واکنش هم چنین در حرکت جنین به سمت پائین در کانال خروجی از رحم و تحریک خمیدگی در ناحیه لگن و چرخش بعد از زایمان با واکنش ATNR همکاری می کند.
از زمان زایمان به بعد خمیدگی ناحیه لگن همراه با کنترل سر مشهودترین واکنش ها هستند، یعنی زمانی که نوزاد روی پشت دراز کشیده و با قدرت لگد می زند و هر دو پای خود را به جلو و عقب حرکت می دهد. البته این واکنش بستگی به دارد که آیا کودک در فرصت یا موقعیت خوبی برای انجام این حرکات بصورت خود به خودی قرار دارد یا نه.
6- واکنش تونیک لابیرانت
TLR
tonic labyrinthine
این واکنش در رحم ظاهر می شود و در ۴ ماهگی زندگی کودک محدود (مهار) می شود.
این واکنش بوسیله حرکت دادن سر به سمت جلو و قرار گرفتن آن بالاتر از س تون مهره ها فعال می شود. زمانی که این واکنش آغاز می شود، دستها و پاها بطور خودکار خم می شوند. هنگامی که سر پایین تر از حد ستون فقرات قرار بگیرد، دستها و پاها به صورت خودکار راست می شوند. عملکرد اصلی این واکنش مستقیم کردن بدن، رشد کنترل سر، توازن بدنی، تقویت ماهیچه ها و حس ها است.

اگر واکنش های اولیه محدود (مهار) نشوند، ممکن است چه اتفاقی رخ می دهد؟
اگر آنها در ۱۲ تا ۱۸ ماهگی محدود (مهار) نشوند، ممکن است کودک دچار این مشکلات شود:
- اختلال در عملکرد سیستم اعصاب مرکزی.
- ضعف کلی در یادگیری مهارت ها.
- ضعف کلی در تنظیمات اعضای بدنی.

منبع: نی نی پلاس